Gerrit Kerssies en de natuurlijke samenhang der dingen.
(Door John Heijmans 20 juni 1984, dagblad Tubantia, Tentoonstelling in Museum Natura Docet te Denekamp)
Het artistieke werk van de Enschedese kunstenaar Gerrit Kerssies is niet of nauwelijks onderhevig aan de heersende tendensen in de actuele kunst. Het modebeeld in de moderne kunst is, in het laatste decennium, in steeds toenemender mate bepaald door een ongebreidelde opbloei van de z.g. nieuwe schilderkunst. Die tendens is niet alleen zichtbaar op veel exposities in galeries en musea, maar ook op zulke toonaangevende manifestaties van contemporaine kunst als de Documenta in Kassel en de Biënnale in Venetië.
Een en ander heeft geleid tot een overdreven waardering van de zogenaamde post- moderne en neoromantische schilderkunst die meestal van Amerikaanse, Germaanse of Italiaanse origine is. Als gevolg daarvan zijn de artistieke disciplines die zich op andere zaken dan verf, kwast en doek richten, inmiddels enigszins op de achtergrond geraakt.
Met name de conceptuele kunst die in de jaren zestig en zeventig in het middelpunt van de publieke en artistieke belangstelling stond, lijkt steeds meer een anachronistische dissonant in de huidige periode van revisionisme te worden.
Het is, op zijn zachtst gezegd, curieus dat de uit Enschede afkomstige kunstenaar Gerrit Kerssies een ontwikkeling in zijn activiteiten heeft bewerkstelligd die als het ware omgekeerd evenredig is met de ontwikkelingen in de hedendaagse kunst.
Een ontwikkeling van schilder tot conceptueel kunstenaar. En niet andersom.
Een kleine expositie van het werk van Kerssies is, voor onbepaalde tijd, te bezichtigen in het rustieke museum Natura Docet te Denekamp.
Die expositie is een goede aanleiding om Kerssies eens op zijn atelier in de Werkhaven, nabij het Enschedese Volkspark, op te zoeken.
Als schilder begonnen, is de van 1948 daterende Gerrit Kerssies zich steeds meer in grafische technieken en vraagstukken van conceptuele aard gaan verdiepen. Als conceptueel kunstenaar die de verworvenheden van de fotografie en de zeefdrukkunst louter gebruikt om zijn centrale ideeën (concepten) overdrachtelijk te maken, kwam Kerssies, spoedig na zijn opleiding aan de Enschedese Kunstacademie in aanmerking voor de zogenaamde Beeldende Kunstenaars Regeling.
Die regeling is, volgens Kerssies een groot goed voor kunstenaars, omdat ze hen de mogelijkheid biedt met hun materie te experimenteren. En als BKR- kunstenaar heeft Kerssies de daad bij het woord gevoegd en zijn op de natuur geënte, conceptuele projecten uitgevoerd.
In 1980 organiseerde de Culturele Raad Overijssel onder de titel – Meten is Weten?- een reizende tentoonstelling van zijn concepten. Op die expositie was het inmiddels roemruchte “Monument voor San Francisco” te zien. Een aantal zeefdrukken omtrent de San Andreasbreuk. Met die zeefdrukken deed Kerssies een voorstel om de stad Frisco voor een nieuwe aardbeving te behoeden: Hecht de breukvlakken van de San Andreasbreuk met reusachtige nieten aan elkaar!
Dat kunststukje doet denken aan de enorme gordijnen, dwars door het landschap, waarmee Christo een hele horde Amerikaanse boeren tot uiterste wanhoop dreef.
En aan het grote, op het terrein van de Universiteit Twente gelegen, sardineblikje van Ger van Elk dat, tussen haakjes, ook op de San Andreasbreuk is geïnspireerd.
Om zijn ideeën kracht bij te zetten, liet Kerssies destijds, bij de opening van een tentoonstelling het gedicht “Pi” in zeven verschillende talen voordragen. Een poging om, door middel van een decimale ontwikkeling van het getal Pi, het oneindige te benaderen in de volmaakte vorm van een gedicht.
Of, zoals Kerssies het zelf uitdrukt, een poging om de volmaakte vormen die slechts in de natuur voorkomen, te doorgronden.
Vorig jaar stond Kerssies opnieuw op het verlanglijstje van de Culturele Raad Overijssel. Ditmaal met het oog op een bijdrage aan de reizende tentoonstelling “Buiten het Kader 2”. De bijdrage van Kerssies’-”Steentekens 2”, bestond uit een viertal foto`s van witdooraderde natuurstenen en een aantal zeefdrukken van mathematisch geordende adertekeningen, los van de stenen. De steentekens die in het vierkant zijn geordend, lijken nog het meeste op Oosterse schrifturen. Met de keuze van de stenen en de tekeningen van hun aders heeft Kerssies zichzelf een norm voor nieuwe ordeningen van adertekeningen opgelegd. De steentekens zijn in alle mogelijke combinaties geordend en vervolgens werden de combinaties ten opzichte van elkaar geordend. Als ware er gebruik gemaakt van een computer.
Ook een kunstenaar als Peter Struyken, de belangwekkendste die Nederland op het ogenblik rijk is, genereert, meestal met behulp van een computer, allerlei mogelijke kleurordeningen, die hij dan vervolgens op esthetische gronden toetst.
En nu zijn de conceptuele werken van Kerssies, op initiatief van de geoloog Jaap Veenvliet, in het natuurmuseum van Denekamp te bezichtigen.
De kleine expositie omvat drie grote kunstwerken. “Monument voor San Francisco”,
“From Holmslandklit” en “Steentekens”.
Het werk From Holmslandklit ontstond toen Kerssies enkele jaren geleden zijn vakantie doorbracht aan de kust van Denemarken. Ergens aan de kust, tussen strand en duin ontwaarde hij merkwaardige, door vochtigheid en wind opgebouwde zandvormen tussen de duinen. In zijn kunstwerk “From Holmslandklit” heeft Kerssies zijn vondst van een door de natuur ontworpen kunstwerk onderzocht. De ontstaansgeschiedenis van de architectonisch aandoende zandvormen is vastgelegd op foto`s en in grafieken van windkracht en windrichting.
Op basis van die gegevens heeft Kerssies een aantal technische tekeningen van de zandvormen vervaardigd om de volmaakte verschijningsvorm van de natuur te doorgronden. Om wat hij op het spoor gekomen op een dwingende wijze te ordenen.
Het kunstwerk “Steentekens”, niet te verwarren met “Steentekens 2”, biedt het uitzicht op een achttal foto`s van zodanig geordende stenen dat hun aderlijnen een kring vormen.
Met de negentien stenen die Kerssies daarvoor had uitgekozen, blijken slechts acht kringen te kunnen worden gevormd. Op elke foto raakt de kring van aderlijnen meer gedeformeerd, totdat de stenen zich niet meer in een kring laten leggen.
Hij heeft de stenen met hun aderlijnen in een natuurlijke vorm gerangschikt en met de dooraderde stenen die los onder de foto`s liggen, daagt hij het publiek nadrukkelijk uit, hetzelfde te doen.
Het artistieke werk van Gerrit Kerssies is doortrokken van een ordeningsprincipe, opdat hij de volmaakte vormen van de natuur in hun onderlinge samenhang leert te doorzien.
Het kan nauwelijks verbazing wekken, dat Kerssies herhaaldelijk zijn waardering uitspreekt voor het systeem van de architect en monnik Dom van der Laan dat op de maat van de natuur is gebaseerd.
Dat systeem heeft een aantal bouwwerken opgeleverd die, volgens Kerssies, volmaakt in hun leegheid en volheid zijn.
Maar een simpele kiezelsteen is en blijft, volgens Kerssies, oneindig veel complexer.
Mijn suggestie om het aan hem gewijde artikel te besluiten met een opmerking over het roemruchte keienlint, een oud ontwerp voor het Haagse Wilhelmina-monument, wordt door Gerrit Kerssies met instemming begroet. “Ja, dat is mooi. Dat is prachtig”.
